مقدمه: گیاه ختمی در فهرست گیاهان دارویی با پتانسیل اثر ضد دیابتی قرار دارد. مطالعه‌ی حاضر به منظور بررسی اثر کاهنده قند و پروفایل‌های چربی عصاره ریشه‌ی گیاه ختمی در رت‌های دیابتی شده نوع یک طراحی شد. مواد و روش‌ها: 70 سر رت نر نژاد ویستار در 7 گروه (در هر گروه: 10=تعداد) کنترل، شاهد، کنترل دیابتی، دریافت‌کننده‌ی عصاره‌ی ریشه‌ی ختمی به ترتیب با دوز200، 400 و 800 و دریافت‌کننده‌ی گلی‌بنکلامید با دوز 5 میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن طی 4 هفته به صورت گاواژ مورد مطالعه قرار گرفتند. دیابتی شدن توسط تزریق داخل صفاقی استرپتوزوسین انجام شد. یافته‌ها: دریافت عصاره‌ی الکلی گیاه ختمی در هر سه دوز باعث کاهش قند خون ناشتا نسبت به گروه کنترل دیابتی (05/0P<) و هم‌چنین بهبود دیس‌لیپیدمی (05/0P<) شد. بدین‌صورت که کاهش معنی‌داری سطوح کلسترول، تری‌گلیسرید وLDL  و افزایش سطح HDL  مشاهده شد. پس از پایان دوره، سطح قند خون ناشتا در گروه درمان با گلی‌بنکلامید نسبت به گروه کنترل دیابتی و دوز 200 میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن عصاره، کاهش معنی­داری داشت (05/0P<). ولی بین میزان قند خون در گروه تحت درمان با دوز 400 و 800 میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن نسبت به گروه درمان با گلی‌بنکلامید اختلاف آماری معنی‌داری وجود نداشت. نتیجه‌گیری: این مطالعه نشان داد که عصاره‌ی الکلی ریشه ختمی دارای اثرات کاهنده قند و چربی خون در رت‌های دیابتی شده با استرپتوزوسین است.