مقدمه: پوکی استخوان معضل شناخته شده‌ی بهداشت عمومی است که با توجه به بالا رفتن سن متوسط جامعه اهمیت آن روز به روز بیشتر می‌شود و زنان مهم‌ترین جمعیت در معرض خطر هستند. با توجه به متفاوت بودن عوامل خطرساز و شدت اثر آن‌ها در جوامع مختلف، این مطالعه عوامل خطرساز مرتبط با این بیماری را در زنان ایرانی ارجاع شده به مرکز سنجش پوکی استخوان بیمارستان چمران در سال 1386 بررسی نموده و بر اساس آن فرمول ریاضی برای تخمین میزان پوکی استخوان بر اساس یافته‌های بالینی طراحی کرده است. مواد و روش‌ها: این مطالعه‌ی مقطعی ـ تحلیلی بر پایه‌ی اطلاعات بیماران سرپایی است که در سال 1386 به مرکز سنجش تراکم استخوان بیمارستان چمران مراجعه کردند. روش نمونه‌گیری به صورت سرشماری و حجم نمونه 1047 نفر بود. اطلاعات از پرسشنامه‌ای که به صورت حضوری از مراجعه‌کنندگان به این مرکز تهیه شده بود استخراج گردید و همه‌ی افراد به روش دگزا در نواحی هیپ و ستون فقرات دانسیتومتری شدند. یافته‌ها: 2/28% زنان در ناحیه‌ی هیپ 7/8% در ناحیه‌ی ستون فقرات استئوپروتیک بودند. 73% از زنان مورد بررسی یائسه بودند. میانگین ± انحراف معیار سن و وزن زنان (3/10)±5/54 سال و (8/10)±6/69 کیلوگرم و میانگین ± انحراف معیار T-scoreهیپ و ستون فقرات (08/1)±88/1- و (05/1)±04/1- محاسبه شد. پس از بررسی، عوامل تشدید‌کننده‌ی استئوپروز در ناحیه‌ی هیپ شامل سن، یائسه بودن، مدت زمان گذشته از یائسگی، سابقه‌ی شکستگی، سابقه مصرف مکمل‌های کلسیم و دوز آن، تعداد زایمان، مدت زمان شیردهی و عوامل پیشگیری‌کننده شامل وزن، مصرف قرص‌های ضد بارداری و ورزش با (05/0p<) معنی‌دار بودند. در ناحیه‌ی ستون فقرات عوامل تشدید‌کننده شامل سن، یائسه بودن، مدت زمان گذشته از یائسگی، مدت زمان ابتلا به دیابت، سابقه‌ی شکستگی، سابقه‌ی مصرف مکمل‌های کلسیم و دوز آن، تعداد زایمان، مدت زمان شیردهی و عامل پیشگیری‌کننده‌ی وزن با (05/0p<) معنی‌دار بودند. با استفاده از روش آنالیز رگرسیون گام به گام مدل ریاضی حداقلی برای پیشگویی تراکم استخوان هیپ و ستون فقرات به دست آمد. سپس مدل ریاضی هیپ در قالب یک قاعده‌ی تصمیم‌گیری بالینی در تعداد کمتری ازموردهای مستقل رواسازی شد. نتیجه‌گیری: با استفاده از این مدل، به کمک یافته‌های بالینی و شرح حال می‌توان برای تشخیص افراد در معرض خطر استئوپروز و شروع زودتر اقدامات پیشگیری و درمانی استفاده کرد؛ هم‌چنین از صرف هزینه‌های اضافی تشخیصی برای افرادی که در معرض خطر نیستند جلوگیری به عمل آورد.
